و من وصية له (علیهالسلام) بما يعمل في أمواله كتبها بعد منصرفه من صفين:
«هَذَا مَا أَمَرَ بِهِ عَبْدُ اللَّهِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ (علیهالسلام) فِي مَالِهِ ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ لِيُولِجَهُ بِهِ الْجَنَّةَ وَ يُعْطِيَهُ بِهِ الْأَمَنَة».
ترجمهها
«اين، چيزی است که بنده خدا، علی پسر ابوطالب (علیهالسلام) درباره مال خود به آن دستور داده است که اين امر، برای طلب راه خشنودی خداوند است، تا بهوسيله آن، وی را به بهشت وارد سازد و به خاطر آن، امنيت در آخرت را به او عطا فرمايد».
(نهج البلاغه، ترجمه فقیهی، ص379)
«این دستوری است که بندهی خدا علی بن ابیطالب امیرمؤمنان (علیهالسلام)، برای جلب خشنودی خدا درباره دارایی خود داده، تا خداوند او را بدان سبب به بهشت درآورد، و امن و آسایش به او ارزانی دارد».
(نهج البلاغه، ترجمه حسین استاد ولی، ص379)
(این نامه در حقیقت وقفنامهای است که درآن متولی وقف، امام حسن و سپس امام حسین (علیهماالسلام) هستند. نیز در مورد مصارف موقوفه و نحوه اداره نخلستانها، سخن میگوید و در پایان، در مورد کنیزان خویش توصیه میکند).
(وصیت امام (علیهالسلام) در مورد اموال و موقوفاتش)
«این دستوری است که بنده خدا علی بن ابیطالب، امیرمؤمنان (علیهالسلام)، در مورد اموال (و موقوفاتش) برای رضای خدا داده است تا خداوند به سبب آن او را به بهشت درآورد و آرامش سرای دیگر عطا کند».
(نهج البلاغه ترجمه روان باشرح واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص541)
«اين است آنچه بنده خدا على ابن ابىطالب (عليهالسلام) پيشواى مؤمنين درباره دارایى خود بهآن فرمان داده براى بهدست آوردن رضا و خوشنودى خدا كه بهسبب آن مرا بهبهشت داخل نمايد، و بر اثر آن آسودگى (آخرت) را به من عطا فرمايد».
(ترجمه و شرح نهج البلاغه، فيض الاسلام، ج5، صص876و877)
شروح
(وصيت حضرت على عليهالسلام)
«اين وصيتى است كه بنده خدا على بن ابىطالب اميرمؤمنان (عليهالسلام) درباره اموال خود و به منظور دستيابى به پاداش الهى امر نموده تا خدا او را به اين جهت وارد بهشت كند و در آخرت از عذاب و آتش ايمنش گرداند».
(ترجمۀ توضیح نهج البلاغه، آیت الله سید محمد شیرازی، ج4، ص14)
«اين است آنچه بنده خدا على (علیهالسلام) براى جلب رضايت خداوند در مال خود وصيت كرد و به آن دستور داد، اميد است كه خداوند متعال بهآن سبب مرا در بهشت خود داخل و از آتش دوزخ دور كند.
نکته:
· در اين عبارات راه و رسم نوشتن وصيتنامه و كيفيت وقف، و ترتيب وقفنامه بهطور كامل بيان شده است».
(ترجمۀ شرح نهج البلاغه، ابنميثم، ج4، صص702و705)
واژه شناسی
واژه کاوی
«بَغْی» دو گونه است:
1. پسندیده؛ که شخص از عدل به احسان و از امور واجب به انجام نوافل و مستحبات تجاوز میکند.
2. ناپسند و ناروا؛ که شخص از حق به باطل و شک و شبهه میرود.[7]
«ابْتِغَاء» به معنی آرزو داشتن[8] و تلاش و كوشش برای رسیدن به آرزو است و اگر این آرزو نيك و شايسته باشد تلاش و كوشش برای رسیدن بهآن پسنديده و قابل ستايش است.[9]
نکتهها و پیامها
1. همه انسانها فارغ از هر رتبه و منصبی بنده خدا هستند (هَذَا مَا أَمَرَ بِهِ عَبْدُ اللَّهِ عَلِيُّ بْنُ أَبِي طَالِبٍ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِين (علیهالسلام)).
2. هدف حضرت (علیهالسلام) در تمام امور تنها جلب رضایت و خشنودی خدا بود (ابْتِغَاءَ وَجْهِ اللَّهِ).
3. وارد شدن بهبهشت و آرامش در سرای آخرت تنها به وسیله جلب رضایت و خوشنودی خدا ممکن میشود (لِيُولِجَهُ بِهِ الْجَنَّةَ وَ يُعْطِيَهُ بِهِ الْأَمَنَة).
4. «وَقف» عقدی است که در آن مالی بخشیده میشود؛ تا مردم یا گروهی از آنان از منافعش استفاده کنند.
5. با گسترش فرهنگ وقف در جامعه، بستر مناسبی برای رشد ارزشهای معنوی و الهی ایجاد می شود.
6. اسلام بر سنت حسنه وقف به عنوان یکی اهرمهای مؤثر اعتقادی و فرهنگی برای جبران نیازهای مادی و معنوی جامعه تاکید کرده است.
7. از صدها سال پیش تاکنون واقفان خیراندیش با اختصاص بخشی از اموال خود برای خدمت مستمر به جامعه در قالب روش پسندیده «وقف» که بارزترین و روشنترین مصداق احسان، انفاق، صدقه جاریه، تعاون و باقیات الصالحات است، سرچشمة خدمات فراوان علمی، فرهنگی، هنری، رفاهی، بهداشتی در جامعه بودهاند که وجود صدها درمانگاه، بیمارستان، مدرسه، دارالایتام، کتابخانه و هزارها مسجد، قنات، پل، آب انبار و غیره بهترین گواه و شاهد آن است.
8. طبقاتی نبودن از بارزترین ویژگیهای اجتماعی نظام «وقف» است. بدین معنا که سنت «وقف» همواره و برای همه اقشار جامعه قابل دسترس است و در انحصار یک طبقه خاص نبوده و نیست.
9. سیستم «وقف» باعث ایجاد یک چارچوب بنیادین مسؤلیتهای متقابل و همبستگی اجتماعی میان ثروتمندان و نیازمندان میشود.
10. نظام «وقف» یکی از سازوکارهای تحقق عدالت اجتماعی و وسیلهای صلح آمیز برای توزیع مجدد درآمد بدون هرگونه اجبار است.
راهکارهایی از نهج البلاغه برای بهبود زندگی اجتماعی:
1. هر شخص باید خود و فرزندانش را براساس این باور بپروراند که در تمام کارها، رضایت و خشنودی خدا را محور انتخابهای خود قرار دهند و هر رفتاری که خدا از آن راضی و خشنود میشود را انجام دهد.
2. شایسته است انسان بخشی از اموالش را در راه خدا انفاق کرده و برای سرای باقی توشهای ذخیره کند.
[1]- نهج البلاغه ترجمه روان باشرح واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص541.
[2]- نهج البلاغه ترجمه روان باشرح واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص541.
[3]- نهج البلاغه ترجمه روان باشرح واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص541.
[4]- معجم المقاييس اللغة، ج1، ص271.
[5]- الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، ج6، ص2779.
[6]- مفردات الفاظ قرآن، ص136.
[7]- مفردات ألفاظ القرآن، ص136.
[8]- کلید گشایش نهج البلاغه، ص58.
[9]- مفردات ألفاظ القرآن، ص137.
اضف تعليق