و من کتاب له (علیه السلام) لشريح بن الحارث قاضيه:
«أَمَا إِنَّكَ لَوْ كُنْتَ أَتَيْتَنِي عِنْدَ شِرَائِكَ مَا اشْتَرَيْتَ لَكَتَبْتُ لَكَ كِتَاباً عَلَى هَذِهِ النُّسْخَةِ فَلَمْ تَرْغَبْ فِي شِرَاءِ هَذِهِ الدَّارِ بِدِرْهَمٍ فَمَا فَوْق».
ترجمه‌ها
«آگاه باش و بدان که تو اگر در هنگام خريدن آن سرايی که خريده‌‌ای، نزد من آمده بودی، هر آينه قباله و نوشته‌ای مطابق اين نسخه برای تو می نوشتم، که در نتيجه آن، تو به خريدن آن سرای به يک درهم و بالاتر هم رغبت نمی‌کردی.
[مقصود اين است كه اگر نزد من مى‌آمدى، لازم نبود در برابر خريد خانه، حتى يك درهم بدهى چه برسد به بالاتر از يك درهم.]»
(نهج البلاغه، ترجمه فقیهی، ص496)
«آگاه باش، اگر هنگام خرید آنچه خریده‌ای نزد من می‌آمدی، همانا سندی بدین صورت برایت می‌نوشتم، که دیگر رغبت خرید این خانه را به یک درهم یا بیشتر نمی‌کردی».
(نهج البلاغه، ترجمه حسین استاد ولی، ص365)
«اما اگر هنگام خرید خانه، نزد من آمده بودی، برای تو سندی می‌نوشتم؛ که دیگر برای خرید آن، حتی به درهمی رغبت نمی‌کردی».
(نهج البلاغه ترجمه روان با شرح واژگان، ابو الفضل بهرام پور، ص519)
«آگاه باش اگر وقت خريد خانه پيش من آمده بودى براى تو قباله‌اى مانند اين قباله (كه در زير بيان ميشود) مى‌نوشتم كه بخريد اين خانه بيك درهم چه جاى بالاتر (هشتاد دينار) رغبت نمى‌كردى».
(ترجمه و شرح نهج البلاغة، فيض الإسلام، ج5، ص836)
شروح
نكوهش شريح به جهت خريد خانه‌اى گرانقيمت
«آگاه باش كه اگر تو قبل از خريدن خانه نزد من مى‌آمدى، سندى به اين مضمون براى تو مى‌نوشتم كه در خريدن آن حتى به قيمت يك درهم هم رغبت نمى‌كردى، چه رسد به اين قيمت گزاف، زيرا موجب بيدارى و هشيارى تو مى‌شد.
[وى از زمان عمر تا زمان يزيد به مدت 75 سال قاضى بود و به قتل حضرت حسين بن على (عليه‌السلام) فتوا داد. او تا زمان حجّاج زنده بود و در فتنه عبداللّه بن زبير به مدّت دو سال از قضاوت بر كنار بود.]»
(توضیح نهج البلاغه، آیت الله سید محمد شیرازی، ج3، ص502)
«آگاه باش، اگر در هنگام خريد خانه نزد من آمده بودى نسخه قباله را بدين گونه مى‌نوشتم، تا ديگر در خريد خانه حتى به بهاى يك درهم يا بيشتر، علاقه به خرج ندهى.
اين جا در سخن امام (علیه السلام) پرسشى پيدا شده است كه وقتى انسان به خانه‌اى كه بهايش يك درهم باشد رغبتى نكند به طريق اولى در مورد بالاتر رغبت ندارد، پس چرا امام فرموده است در قيمت اين خانه به يك درهم و بيشتر از آن رغبت نخواهد كرد.
پاسخ داده‌اند كه چون در هم در اين مقام كمترين چيزى است كه تملك مى‌شود منظور آن است كه اگر بخواهى آن را بخرى به هيچ نخواهى خريد چه جاى بالاتر كه اصلا جاى ذكر آن نيست، در شعر متتبّى نيز تركيبى شبيه اين آمده است:
و من جسدى لم يترك السقم شعرة فما فوقها الا و فيها له فعل
«بیماری در جسد من یک مو، فروگذار نکرده مگر آنکه اثری در آن گذارده است تا چه رسد به بالاتر از یک مو.»
كه قياس، فما دونها است، اما براى تفهيم معنايى كه ذكر شد به اين طريق بيان كرده است».
(ترجمه‌ی شرح نهج‌البلاغه، ابن‌ميثم، ج 4، صص583 و 585)
ترجمه واژه‌ها
واکاوی واژه‌ها
«اشتراء» خریدنی است که از روی آگاهی و اختیار و پذیرش ارادی باشد.7
«اِشْتَرَى» از مصدر «اشتراء» است که به معنای خرید و فروش می‌آید البته در لغت عرب زبانان اغلب اشتری به معنی اِبتاعَ [خرید] و شَرَی را به معنای باعَ [فروخت] است.8
تفاوت «شراء» و «بیع»:
«بَيْع» به معنای دادن چيزى با ارزش و گرفتن قيمت آن است که همان داد و ستد است اما «شِرَاء» پرداخت قيمت و خریدن چیزی است.9
لفظ «بیع» و «شراء» زمانی به جای یکدیگر به کار می‌روند که خريد و فروش به صورت مبادله كالا به كالا باشد و در این فرض، انسان می‌تواند هر كدام از دو طرف معامله را خريدار و فروشنده تصوّر كند.10
از ماده «شری» هشت مورد در نهج البلاغه آمده است.11
در لغت عرب در معنای مجازی هرکس که چیزی را ترک کند و به غیر آن چنگ بزند گویا آن غیر را خریداری کرده است و از واژه «اِشْتَرَى» استفاده می‌شود.12
1. درخواست نمودن چیزی.
2. گشایش در چیزی.13
«رَغِبَ» وقتي با «في» و «الى» همراه باشد به معنى دوست داشتن، مايل و حريص بودن است.14
«رغبة» به معني درخواست كردن است.15
از اين ماده موارد زيادي در نهج البلاغه ديده ميشود.16
نکته‌ها و پیام‌ها
1. مراجعه به کلام اهل بیت (علیهم السلام) پیش از انجام هر کار، سبب هوشیاری و دوری از اشتباه است.
2. کلام اهل بیت (علیهم السلام) موافق با سرشت و فطرت ماست و اگر کلام ایشان را بفهمیم فطرتا به آن میل و رغبت پیدا می‌کنیم و دیگر نیازی به اجبار نیست.
3. اگر فردی یک قدم به ائمه (علیهم السلام) نزدیک شود، اهل بیت (علیهم السلام) ده قدم به سمتشان می‌روند. در اینجا امام (علیه السلام) می‌فرمایند اگر تو در نزد من می‌آمدی پاداش دنیا و آخرت را به تو می‌دادم. (لَوْ كُنْتَ أَتَيْتَنِي ... لَكَتَبْتُ)
4. اگرکلمه‌ی «دار» را به معنای فرود آمدن و سکنی گزیدن بگیریم سکنا‌ی اصلی آخرت است؛ پس باید تلاش بیشتر صرف امور معنوی شود.
5. در قرآن مجید کلمه¬ی دار فقط برای آخرت بکار رفته است و برای دنیا استعمال نشده است.
6. نصیحت خواهی و مشورت با انسان‌های آگاه اهمیت زیادی دارد اگر این قاضی قبل از خرید خانه با امیرالمؤمنین (علیه السلام) مشورت می‌کرد ایشان او را به عواقب این کار آگاه می‌کردند و او از خرید خانه صرف نظر می‌کرد. رجوع به احادیث اهل بیت (علیهم السلام) در هنگام تصمیم گیری‌ها مشورت خواهی از ایشان محسوب می‌شود.
7. حضرت (علیه السلام) در این نصیحت و توبیخ بهترین مثال‌ها را بیان کردند مبلغان دین باید اینگونه مثال زدن را بیاموزند تا بر دیگران تأثیر بگذارند.
[1]- لسان العرب، ج13، ص427.
[2]- لسان العرب، ج3، ص61.
[3]- لسان العرب، ج1، ص422.
[4]- لسان العرب، ج4، ص296.
[5]- التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج6، ص52.
[6]- التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج6، ص52.
[7]- التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج6، ص54.
[8]- مفردات ألفاظ القرآن، ص453.
[9]- مفردات ألفاظ القرآن، ص155.
[10]- لسان العرب، ج14، ص428.
[11]- مفردات نهج البلاغه، ج2، ص27.
[12]- تاج العروس من جواهر القاموس، ج19، ص568.
[13]- معجم المقاييس اللغة، ج2، ص415.
[14]- قاموس قرآن، ج3، ص107.
[15]- الفايق في غريب الحديث، ج3، ص236.
[16]- مفردات نهج البلاغه، ج1، ص428.
اضف تعليق