و قال (علیه السلام):
«كُنْ فِي الْفِتْنَةِ كَابْنِ اللَّبُونِ لَا ظَهْرٌ فَيُرْكَبَ وَ لَا ضَرْعٌ فَيُحْلَبَ».
ترجمه‌ها
- ترجمه نهج البلاغه (فقیهی)
«هنگام بروز فتنه (و جنگ و دشمنى در ميان دو فرمانرواى گمراه) تو همچون شتر بچه نر دو ساله باش که نه پشت و کمرى دارد تا بتوان بر آن سوار شد و نه پستانى که بتوان از آن شير دوشيد (کنايه از اينکه در چنين حالتى بايد گوشه‌اى نشست و گمنام زيست)».
(نهج البلاغه، ترجمه فقیهی، ص653)
(نهج البلاغه، ترجمه فقیهی، ص653)
- ترجمه نهج البلاغه (استاد ولی)
«در زمان فتنه چون بچه شتری باش که نه پشتی استوار دارد که بر آن سوار شوند، و نه پستانی شیرده که از آن بدوشند».
- ترجمه نهج البلاغه (بهرام پور)
روش برخورد با فتنه‌ها:
«در فتنه‌ها همچون بچه شتر باش،نه پشتی دارد که سوارش شوند، و نه پستانی که دوشیده شود».
( نهج البلاغه ترجمه روان با شرح واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص673)
«در فتنه‌ها همچون بچه شتر باش،نه پشتی دارد که سوارش شوند، و نه پستانی که دوشیده شود».
( نهج البلاغه ترجمه روان با شرح واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص673)
- ترجمه نهج البلاغه (فیض الاسلام)
امام (عليه السّلام) (در بارۀ رفتار با فتنه جويان) فرموده است:
«در زمان فتنه و تباهكارى مانند ابن اللّبون (بچه شتر نر كه دو سالش تمام شده و مادرش بچه‌اى را كه پس از آن زائيده شير مى‌دهد) باش كه نه پشت (توانائى) دارد تا بر آن سوار شوند، و نه پستانى كه از آن شير دوشند (هنگام فتنه و تباهكارى طورى رفتار كن كه فتنه جويان در جان و مال تو طمع نكنند ولى اين وقتى است كه جنگ و زد و خورد بين دو رئيس و پيشواى گمراه و گمراه كننده باشد مانند فتنه عبد الملك و ابن زبير و فتنه حجّاج ابن اشعث، و امّا هنگامى كه يكى از آنها بر حقّ و ديگرى بر باطل بود فتنه نيست مانند جنگ جمل و صفّين كه واجب است همراهى صاحب حقّ و بذل جان و مال در راه او)».
(ترجمه‌وشرح‌نهج‌البلاغه، فيض‌الاسلام، ج6، ص 1088)
«در زمان فتنه و تباهكارى مانند ابن اللّبون (بچه شتر نر كه دو سالش تمام شده و مادرش بچه‌اى را كه پس از آن زائيده شير مى‌دهد) باش كه نه پشت (توانائى) دارد تا بر آن سوار شوند، و نه پستانى كه از آن شير دوشند (هنگام فتنه و تباهكارى طورى رفتار كن كه فتنه جويان در جان و مال تو طمع نكنند ولى اين وقتى است كه جنگ و زد و خورد بين دو رئيس و پيشواى گمراه و گمراه كننده باشد مانند فتنه عبد الملك و ابن زبير و فتنه حجّاج ابن اشعث، و امّا هنگامى كه يكى از آنها بر حقّ و ديگرى بر باطل بود فتنه نيست مانند جنگ جمل و صفّين كه واجب است همراهى صاحب حقّ و بذل جان و مال در راه او)».
(ترجمه‌وشرح‌نهج‌البلاغه، فيض‌الاسلام، ج6، ص 1088)
شروح
- ترجمۀ توضيح نهج البلاغه (آیت الله شیرازی)
«در فتنه مانند بچه شترى باش كه نه پشتى استوار و قوى براى سوارى دارد و نه پستانى كه بتوان آن را دوشيد».
منظور از اين سخن، پرهيز از فتنه است تا نتوانند فتنه‌جويان از انسان و مال و متعلقات او سوء استفاده كنند.
(ترجمۀ توضیح نهج البلاغه، آیت الله سید محمد شیرازی، ج4، ص342)
منظور از اين سخن، پرهيز از فتنه است تا نتوانند فتنه‌جويان از انسان و مال و متعلقات او سوء استفاده كنند.
(ترجمۀ توضیح نهج البلاغه، آیت الله سید محمد شیرازی، ج4، ص342)
- شرح نهج البلاغه (ابن میثم)
(ابن اللّبون، كرّه شترى است كه دو سالش تمام و وارد سال سوّم شده است، مادر چنين كرّه شترى غالبا كره ديگرى مى‌زايد كه شيرخواره است).
«امام (علیه السلام) ياران خود را امر كرده است تا در هنگام فتنه و آشوب هم چون، ابن اللّبون، باشند و با عبارت: لا ظهر... به وجه شبه اشاره كرده، و مقصود آن است كه در زمان فتنه، گمنام، ناتوان و كم ثروت باشند تا براى كمك به ستمگران به جان و به مال شايستگى نداشته باشند و از آنان در فتنه و آشوب استفاده نكنند، همان طورى كه بچه شتر دو ساله نه با گرده‌اش فايده مى‌رساند و نه با شيرش».
كلمه: ظهر مبتدا است و خبر آن محذوف و تقدير، له مى‌باشد، و جمله يركب، عطف بر جمله قبل است، و بعضى [يركب] به نصب روايت كرده‌اند، و هم‌چنين جمله فيحلب، كه منصوب به آن مقدره در جواب نفى مى‌باشند.
(ترجمۀ شرح‌نهج‌البلاغه، ابن‌ميثم، ج5، صص403 و404)
«امام (علیه السلام) ياران خود را امر كرده است تا در هنگام فتنه و آشوب هم چون، ابن اللّبون، باشند و با عبارت: لا ظهر... به وجه شبه اشاره كرده، و مقصود آن است كه در زمان فتنه، گمنام، ناتوان و كم ثروت باشند تا براى كمك به ستمگران به جان و به مال شايستگى نداشته باشند و از آنان در فتنه و آشوب استفاده نكنند، همان طورى كه بچه شتر دو ساله نه با گرده‌اش فايده مى‌رساند و نه با شيرش».
كلمه: ظهر مبتدا است و خبر آن محذوف و تقدير، له مى‌باشد، و جمله يركب، عطف بر جمله قبل است، و بعضى [يركب] به نصب روايت كرده‌اند، و هم‌چنين جمله فيحلب، كه منصوب به آن مقدره در جواب نفى مى‌باشند.
(ترجمۀ شرح‌نهج‌البلاغه، ابن‌ميثم، ج5، صص403 و404)
- شرح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید)
«به هنگام فتنه چون كره شتر دو ساله باش، نه پشتى كه سوارش شوند و نه پستانى كه بدوشندش».(ابن ابى الحديد ضمن شرح يك صفحه‌اى خود نكته بسيار مهمى را تذكر داده و گفته است مقصود از هنگام فتنه، هنگامه جنگ ميان دو سالار گمراه است كه هر دو به گمراهى فرا مى‌خوانند. همچون هنگامه ميان عبد الملك و ابن زبير و هنگامه ميان ضحاك و مروان و حجاج و ابن اشعث و نظاير آنها. ولى هر گاه يكى از دو طرف بر حق باشد، چون نبرد جمل و صفين، هنگام فتنه نخواهد بود بلكه جهاد و شمشير كشيدن در ركاب آن كس كه بر حق است واجب است و بايد نهى از منكر كرد و در راه اظهار حق و اعزاز دين از بذل جان دريغ نكرد).
(جلوه‌تاريخ‌درشرح‌نهج‌البلاغه، ابن‌ابى‌الحديد، ج7، صص227 و 228)
(جلوه‌تاريخ‌درشرح‌نهج‌البلاغه، ابن‌ابى‌الحديد، ج7، صص227 و 228)
واژه شناسی
- الْفِتْنَه
بحران و آشوب.[1]
- ابْنِ اللَّبُون
فرزند شتر شیرده، عرب این نام را به بچه شتر دوساله می‌دهد.[2]
- ظَهْر
پشت.[3]
- ضَرْع
پستان.[4]
واژه کاوی
- فتنه (فتن)
در اصل «فتنه» به‌معنای قرار دادن طلا در آتش است تا ناخالصی‌های آن جدا شود.[5]
«فتنه» بر ابتلا و آزمایش دلالت دارد[6] و نیز به هر شر و فسادی «فتنه» می‌گویند.[7]
«فتنه» به‌معنای اختلاف مردم در عقايد و نظرات و آن چیزی است كه باعث جنگ ميان آنان شود همچنین به
معنی، گرفتارى، عبرت گرفتن، سختى، عذاب، بيمارى، ديوانگى، كفر و گمراهى، رسوایى، اموال و فرزندان،[8] بلا[9]
و جنگ[10] است.
«فتنه» ممکن است در امر دین یا دنیا باشد؛ مثل ارتداد، گناهان، بلاها، مصائب، قتل و عذاب. همچنین گفته
می‌شود «فتنه» کور و کر است یعنی هیچ راه خروجی از آن دیده نمی‌شود و منظور از کسی که در «فتنه» راه
فرار نمی‌یابد آن شخصی است که بدون داشتن بصیرت در آن گرفتار شده است؛ پس انسان در «فتنه» کور
می‌شود و از شنیدن و تامل کردن در حق کر می‌گردد.[11]
«فتنه» شدیدترین نوع آزمایش است و در خوبی و بدی استفاده می‌شود و خدا نعمت را «فتنه» قرار داد که
منظور از آن شدت تکلیف است.[12]
واژه «فتنه» در مورد افعال خدا و نیز کارهای بندگان استفاده می‌شود. اگر فتنه از سوی خدا باشد به‌دلیل حکمت
او است و اگر از سوی بندگان باشد نقطه مقابل حکمت الهی است؛ از این‌رو خدای عزوجل انسان‌ها را به‌دلیل
ایجاد «فتنه» سرزنش می‌کند. [13]
واژه «فِتْنه» مثل واژه بلا است و هر دو واژه، هم در سختى و هم در آسايش به‌كار می‌روند ولى معنى «فتنه» و
بلا در شدت و سختى آشكارتر است.[14]
«فتنه» بر ابتلا و آزمایش دلالت دارد[6] و نیز به هر شر و فسادی «فتنه» می‌گویند.[7]
«فتنه» به‌معنای اختلاف مردم در عقايد و نظرات و آن چیزی است كه باعث جنگ ميان آنان شود همچنین به
معنی، گرفتارى، عبرت گرفتن، سختى، عذاب، بيمارى، ديوانگى، كفر و گمراهى، رسوایى، اموال و فرزندان،[8] بلا[9]
و جنگ[10] است.
«فتنه» ممکن است در امر دین یا دنیا باشد؛ مثل ارتداد، گناهان، بلاها، مصائب، قتل و عذاب. همچنین گفته
می‌شود «فتنه» کور و کر است یعنی هیچ راه خروجی از آن دیده نمی‌شود و منظور از کسی که در «فتنه» راه
فرار نمی‌یابد آن شخصی است که بدون داشتن بصیرت در آن گرفتار شده است؛ پس انسان در «فتنه» کور
می‌شود و از شنیدن و تامل کردن در حق کر می‌گردد.[11]
«فتنه» شدیدترین نوع آزمایش است و در خوبی و بدی استفاده می‌شود و خدا نعمت را «فتنه» قرار داد که
منظور از آن شدت تکلیف است.[12]
واژه «فتنه» در مورد افعال خدا و نیز کارهای بندگان استفاده می‌شود. اگر فتنه از سوی خدا باشد به‌دلیل حکمت
او است و اگر از سوی بندگان باشد نقطه مقابل حکمت الهی است؛ از این‌رو خدای عزوجل انسان‌ها را به‌دلیل
ایجاد «فتنه» سرزنش می‌کند. [13]
واژه «فِتْنه» مثل واژه بلا است و هر دو واژه، هم در سختى و هم در آسايش به‌كار می‌روند ولى معنى «فتنه» و
بلا در شدت و سختى آشكارتر است.[14]
- ابْنِ اللَّبُون (لبن)
«ابْنِ اللَّبُونِ» بچه شتر" نَر"دو ساله که می‌خواهد وارد سه سالگی شود و مادرش بچه‌ی دیگری آورده و شیرده
شده است.[15]
تشبیه انسان در زمان فتنه به بچه شتر" نَر" از این‌رو است که نه پشتی برای سواری دادن دارد که اهل فتنه
بتوانند در راه رسیدن به اهدافشان از آن استفاده کنند و نه پستانی دارد تا در جهت تقویت ظلم آن را بدوشند.[16]
«لبن» سه بار در نهج البلاغه آمده است.[17]
شده است.[15]
تشبیه انسان در زمان فتنه به بچه شتر" نَر" از این‌رو است که نه پشتی برای سواری دادن دارد که اهل فتنه
بتوانند در راه رسیدن به اهدافشان از آن استفاده کنند و نه پستانی دارد تا در جهت تقویت ظلم آن را بدوشند.[16]
«لبن» سه بار در نهج البلاغه آمده است.[17]
[1]- نهج‌البلاغه ترجمۀ روان واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص 673.
[2]- نهج‌البلاغه ترجمۀ روان واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص 673.
[3]- نهج‌البلاغه ترجمۀ روان واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص 673.
[4]- نهج‌البلاغه ترجمۀ روان واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص 673.
[5]- قاموس قرآن، ج5، ص 147.
[6]- معجم المقاييس اللغه، ج4، ص472.
[7]- مجمع البحرين، ج6، ص292.
[8]- فرهنگ ابجدى، ص655. (به اموال و فرزندان نیز فتنه می‌گویند چرا که مایه آزمایش انسان هستند).
[9]- المحيط في اللغه، ج9، ص445.
[10]- كتاب العين، ج8، ص128.
[11]- مجمع البحرين، ج6، ص293.
[12]- الفروق في اللغه، ص211.
[13]- مفردات ألفاظ القرآن، ص624.
[14]- مفردات ألفاظ القرآن، ص623.
[15]- تاج اللغه و الصحاح العربیه، ج6، ص2687.
[16]- مجمع البحرين، ج6، ص307.
[17]- مفردات نهج البلاغه،ج2، ص350.
اضف تعليق