حکمت پنجم

«علم، ارث گرانقدرى است (که شاگرد از استاد مى‌برد) ادب در زندگى به منزله جامه‌اى است که همواره نو و تازه است، فکر و انديشه درست، همچون آينه‌اى صاف و پاک است».
(نهج البلاغه، ترجمه فقیهی، ص654)

«دانش میراثی گرانبهاست. آداب زیورهایی نو به نو است. اندیشه آینه‌ای صاف و صیقلی است».
(ترجمه نهج البلاغه، حسین استاد ولی، ص469)

«دانش، میراثی است گرانبها و آداب معاشرت، زیور همیشه تازه و فکر، آئینه‌ای تمام نماست».
(نهج البلاغه ترجمه روان با شرح واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص674)

«و دانائى ميراثى است شريف و گرامى (كه بهركه چنين ارثى برسد كليد سعادت و نيكبختى را دريافته) و خوهاى پسنديده زيورهايى است تازه و نو (كه كهنه نمى‌شود) و انديشه (در هر كارى مانند) آيينه صاف و پاك است (كه انديشه كننده به سود و زيان‌كار بر‌مى‌خورد)».
(ترجمه‌وشرح‌نهج‌البلاغه، فيض‌الاسلام، ج6، ص1090)

«و دانش ميراثى ارجمند است؛ زيرا مانند ارث باعث ثروتمندى وارث مى‌شود. يا مراد آنكه اگر كسى علمى را به ارث برد چون موجب ستايش مردم است ارث گرانبهايى برده است.
و آداب و رفتارهاى پسنديده، جامه‌هاى نو و زيبايى هستند. يعنى همان‌طور كه لباس زيبا موجب آراستگى و احترام فرد مى‌شود، آداب درست نيز موجب آراستگى آدميان است چنان‌كه گويى لباس زيبا و فاخرى پوشيده‌اند.
و فكر و انديشه در امور آينه‌اى است صاف؛ يعنى همان‌طور كه انسان در آينه صاف چهره خود را و هرچه را كه نمى‌توان با چشم ديد، مى‌بيند، در فكر و انديشه نيز انسان چيزهايى را درمى‌يابد كه در آغاز به آنها پى نبرده است».
(توضیح نهج البلاغه، آیت الله سید محمد شیرازی، ج4، ص345)

«دانش ميراثى ارزشمند است، علم و آگاهى فضيلت نفس عاقله و بالاترين كمالى است كه مورد توجه است، و به همين جهت ميراث ارزشمند دانشمندان بلكه ارزشمندترين ميراث و دستاورد است». مقصود امام (علیه السلام) وراثت معنوى است چنان كه در قرآن آمده است: «وَ إِنِّي خِفْتُ الْمَوالِيَ مِنْ وَرائِي وَ كانَتِ امْرَأَتِي عاقِراً فَهَبْ»[12]، يعنى دانش و حكمت.

«آداب پسنديده، زيورهاى تازه و كهنگى ناپذيرند». مقصود امام (علیه السلام) آداب شرعى و اخلاقى پسنديده است، كلمه الحلل و المجدّدة را استعاره آورده است به اعتبار زينت دائمى انسان به وسيله آداب، و تازگى شوكت و زيبايى رضاى روحش در طول زمان، با رعايت آنها و بروز آثار نيك، آداب نيك، مانند زيورهايى كه پيوسته صاحب زيور را تازه و با طراوت نشان مى‌دهد.

«انديشه آدمى آينه‌اى صاف است»، گاهى مقصود از فكر، همان نيروى انديشه، و گاهى (به طور مطلق) حركت نيروى فكرى، به هر صورتى كه باشد، و گاهى هم معناى ديگرى مورد نظر است. اما در اين جا منظور همان نيروى فكرى است. كلمه: المرآة يعنى آينه، را استعاره آورده است از آن جهت كه‌نيروى انديشه وقتى كه در پى مطالب تصورى و يا تصديقى برمى‌آيد و آنها را در مى‌يابد و عكس‌بردارى مى‌كند، چنان است كه در آينه صورت اشيايى كه برابر آن قرار مى‌گيرد، مى‌افتد.

(ترجمه‌شرح‌نهج‌البلاغه، ابن‌ميثم، ج5، صص409و408)

«دانش ميراثى گرامى است و فرهنگها زيورهاى نوين و انديشه آينه‌اى روشن است».
(جلوه‌تاريخ‌درشرح‌نهج‌البلاغه‌، ابن‌ابى‌الحديد، ج7، صص230و231)

میراث.[1]

جمع حله، جامه‌های نو، پوشاننده.[2]

تجدید شونده.[3]

«جَدَّدَ» آن چيز را زنده كرد و به آن نيرو و نشاط بخشيد.[4]

«ثوب جدید» در اصل پارچه و جامه بريده شده است وسپس درباره هرچيزى كه تازه شود و به وجود مى‌آيد به كار رفته است.[5]

«مِرْآه» آينه و ترى كه روى دهانه مسطح عود قرار دارد.[6]

«مِرْآه» چیزی که در آن نگاه می‌کنند[7] و صورت اشياء در آن ديده می‌شود.[8]

«مَرَائِی،[9]مَرَاءٍ،[10]مَرَايَا»[11]جمع واژه «مِرْآه» است.