حکمت نهم

«چون دنيا به کسى روى‌آورد، خوبيهاى ديگران را به او عاريه مى‌دهد، (به او نسبت مى دهد) و چون از او روى‌‌بگرداند، خوبيهاى خود او را نيز از او مى‌ربايد».
(نهج البلاغه، ترجمه فقیهی، ص654)

«هرگاه دنیا به کسی روی‌آورد نیکی‌های دیگران را هم به حساب او می‌گذارد و هرگاه به کسی پشت کند نیکی‌های خود او را هم از وی سلب می‌کند».
(نهج‌البلاغه، ترجمه‌استاد ولی، ص470)

«چون دنیا به کسی روی‌آورد، خوبی‌های دیگران را به او عاریت دهد (همه او را وصف می کنند) و چون به او پشت کرد، خوبی های او را هم می‌گیرد».
(نهج البلاغه ترجمه روان‌با‌شرح واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص674)

«هرگاه دنيا به گروهى رو آورد نيكوئيهاى ديگران را بايشان به عاريه (نسبت) دهد، و هرگاه از آنها پشت گرداند نيكوئيهاشان را از آنان مى‌گيرد (چون كسى توانگر شود و بجائى برسد دنيا پرستان نيكوئيها باو بندند، و اگر ناتوان و بينوا گردد كمالاتش را هم از ياد مى‌برند)».
(ترجمه‌وشرح‌نهج‌البلاغه، فیض الاسلام، ج6، ص1092)

«و چون دنيا به كسى رو آورد و مال و منزلت پيدا كند، دنيا خوبى‌هاى ديگرى را به عاريه به او مى‌دهد». چون اگر ساختمان است ديگرى آن را ساخته و اگر پول است ديگرى آن را اندوخته و اگر مقام است از ديگرى به او رسيده است. «اما وقتى كه دنيا به كسى پشت كند، خوبى او را از وى مى‌گيرد». يعنى مالى را كه خود جمع كرده و منصبى را كه خود با زحمت به دست آورده است از او مى‌گيرد.
(ترجمۀ توضیح نهج البلاغه، آیت الله سید محمد شیرازی، ج4، صص346و347)

«هر گاه دنيا به كسى روآورد نيكيهاى ديگران را به او عاريه مى‌دهد و هرگاه از وى روى برگرداند نيكيهاى خودش را نيز از او مى‌ستاند». مقصود امام (علیه السلام) آن است كه هرگاه دنيا براى فراهم آوردن وسايل خوشبختى دنيوى، با جاه و مال بر گروهى روآور شود، مردم به آنها توجّه پيدا مى‌كنند و به خاطر علاقه و دلبستگى به دنيا، با هر وسيله ممكن به ايشان نزديك مى‌شوند، و اينان در نظر مردم خوب جلوه مى‌كنند، در نتيجه اوصاف خوبى را كه در ديگران است (هر چند كه در حقيقت آن طور نيستند) براى آنها به عاريه مى‌گيرند، به طورى كه نادان را به داشتن علم، و اسرافكار را به داشتن سخاوت، وبى‌باك را به دلاورى، مى‌ستايند، و هم‌چنين، آدم پررو و بى‌حيا را به داشتن ظرفيّت و خوش‌خويى معرّفى مى‌كنند. و چه بسا كه روآوردن دنيا به ايشان نيز باعث آمادگى آنها براى كسب كمالات نفسانى و ملكات برجسته‌اى مى‌گردد كه (هر چند آنان قبلا شايستگى براى هيچ يك از اينها را نداشتند) اين كمالات صفات خوبى براى افراد پيش از آنها بوده است.

و احتمال دارد كه مقصود از اين نيكوييها، خوبيهاى دنيوى از قبيل مركب سوارى، لباس، شكوه و حسن سياست و تدبير باشد، و اين مطلب روشنى است. عاريه بودن اينها نيز به اعتبار ناپايدارى اينهاست. و هم‌چنين وقتى كه دنيا (بر حسب فراهم آمدن وسايل بدبختى) بر گروهى پشت كند، در برابر چشم مردم بد جلوه كنند، به طورى كه اگر فردى از آنها داراى فضيلتى هم باشد، مردم آن فضيلت را انكار و او را بر خلاف آن معرّفى كنند، اگر در دنيا پارسا باشد، او را به ريا و سمعه[1] نسبت دهند، و اگر خوش‌خوى باشد به سبكى و بى‌حيايى معرّفى كنند، و اگر شجاع و دلير باشد او را به بى‌باكى و ديوانگى نسبت دهند. و اين برگشت دنياست كه در حقيقت خوبيهاى خود را از آنان سلب كرده است، چه بسا كه بدين وسيله شخص داراى فضيلت آماده رها كردن و يك سو نهادن فضيلت شود و متخلّق به خوبى مخالف آن گردد، به حدى كه به طور كلى فضيلت از او رخت بربندد.

(ترجمه‌شرح‌نهج‌البلاغه، ابن‌ميثم، ج5، صص413و414)

«چون دنيا به گروهى روى آورد كارهاى پسنديده و نيكوييهاى ديگران را هم به آنان عاريه مى‌دهد، و چون از ايشان روى برگرداند، نيكوييهاى خودشان را هم از ايشان مى‌ربايد».

(جلوه‌تاريخ‌درشرح‌نهج‌البلاغه‌، ابن‌ابى‌الحديد، ج7، ص233)

روی آورد.[2]

عاریه داد.[3]

پشت کرد.[4]

سلب کرد.[5]

«إقْبَال» مصدر«اَقْبَلَت» است.[6]

«قُبُل» به روبرو شدن هر چیز با چیز دیگری دلالت می‌کند[7] و گاهی نیز به‌­ معنی جلو و پیش به‌­کار می‌رود.[8]مخالف جلوی هرچیز، پشت آن است.[9]

«أَقْبَلَ‌ على الشي‌ء» به آن چيز روى آورد و ملازم آن شد. اين تعبير متناقض (ادْبَرَ عَنْهُ؛ از او روى گردانيد) است.[10]

«أَقْبَال‌» جمع«قُبُل» است.[11]

«عور» چیزی که دست به دست می‌گردد و نیز بر بیماری یکی از دو چشم دلالت می‌­کند.[12]

«أَعَارَهُ الشي‌ء» آن چيز را به وى عاريه داد.[13]

منظور از«عاریه» قرض گرفتن متاع و کالای سودمند از هر کسی است که این نوع درخواست، شرم و ننگ به همراه دارد.[14]

«أَدْبَرَ عنهُ» از او روى گردان شد و رفت.[15]

«أَدْبَرَتِ الدّنيا» یعنی روزگار بد آورد و روى گردان شد. اين كلمه ضد(اقْبَلَت) است.[16]