حکمت بیست و سوم

«هرکه عمل او موجب عقب ماندن وى شود (يعنى به عمل خير از قبيل عبادت يا انجام عمل صالح نپردازد) نسب و شرافت خانوادگى او را به جلو نمى برد».
(نهج البلاغه، ترجمه فقیهی، ص656)

«هر که عملش سبب عقب ماندگی او شود، نسبش او را جلو نیندازد».
(نهج‌البلاغه، ترجمه حسین‌استاد ولی، ص472)

«کسی که کردارش او را به جایی نرساند، افتخارات او را به جایی نخواهد رساند».
(نهج البلاغه ترجمه روان‌با‌شرح واژگان، ابوالفضل بهرام پور، صص677و678)

در ترغيب به كردار نيكو
«هر كه كردارش او را كند گرداند (عبادت و بندگى نكرده كار نيكو انجام ندهد) مقام و منزلتش او را تند نمى‌گرداند (حسب و بزرگى ظاهرى مقام دنيا و آخرتى باو نمى‌دهد چون مقام و منزلت عارضى است و اثر كردار نيكو ذاتىّ است و از بين نمى‌رود)».
(ترجمه‌وشرح‌نهج‌البلاغه، فيض‌الاسلام، ج6، ص1097)

«آن‌كه در عمل‌كردن و اقدامْ سستى نمايد و عملش نتواند او را به خير و سعادت برساند، خويشى و شرافتِ تبار و خانوادگى‌اش نمى‌تواند او را به قافله سعادتمندان برساند».
(ترجمۀ توضیح نهج البلاغه، آیت الله سید محمد شیرازی، ج4، ص351)

«هر كس را كه عملش كند سازد، تبارش او را تند نگرداند».
هر كس كه عمل شايسته خوب نداشته باشد و بدان جهت از مراتب بلند دنيوى و اخروى عقب بماند، بزرگى و شرافت خانوادگى (هر چند كه داراى شرافتى باشد) او را تند نگرداند. كندى عمل، كنايه از نرسيدن او به نيكى است، به دليل نداشتن چيزى از اعمال پاكيزه كه او را به نيكى برساند. امام (علیه السلام) اسراع (تند گرداندن) را در برابر بطؤ (كند ساختن) قرار داده است.
(ترجمه‌شرح‌نهج‌البلاغه، ابن‌ميثم، ج5، ص424)

«هر كس را كردارش از پيشرفت باز دارد، نسب و حسب او، او را جلو نخواهد برد». اين سخن تشويق بر عبادت و بندگى است و نظير آن در مباحث گذشته بسيار آمده است. و نظير اين گفتار رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم است) كه فرموده است: (اى فاطمه دختر محمد از من براى تو در قبال خداوند متعال كارى ساخته نيست، اى عباس بن عبد المطلب از من براى تو در قبال خداوند متعال كارى ساخته نيست)، (همانا گرامى‌ترين شما در پيشگاه خداوند پرهيزگارترين شماست).
(جلوه‌تاريخ‌درشرح‌نهج‌البلاغه، ‌ابن‌ابى‌الحديد، ج7، ص246)

عقب انداخت.[1]

پیش نبرد.[2]

«أبط» به معنای درنگ کردن و تأخیر انداختن است. [3] این کلمه متضاد کلمه «أسْرَعَ» است. [4]

«سرع» به معنی شتاب[5] و نقیض درنگ و تأخیر در حرکت است.[6]

تفاوت «سرعت» و «عجله»:

«سرعت» پیش افتادن در چیزی است که پیشی گرفتن در آن سزاوار و پسندیده است و نقیض آن یعنی

درنگ کردن ناپسند است و «عجله» پیش افتادن در چیزی است که پیشی گرفتن در آن ناپسند باشد.

ولی در سخن حضرت موسی (علی نبینا و آله و علیه السلام) به خدا: «وعَجِلْتُ اِلَیْکَ رَبِّ لِتَرْضی؛ و من ای پروردگارم به سویت شتافتم تا خشنود شوی»[7] عجله به معنای سرعت است.[8]