وَ قَالَ (علیه السلام):
«كُنْ سَمْحاً وَ لَا تَكُنْ مُبَذِّراً وَ كُنْ مُقَدِّراً وَ لَا تَكُنْ مُقَتِّرا».
ترجمه‌ها
(نهج البلاغه، ترجمه فقیهی، ص660)
(نهج‌البلاغه، ترجمه حسین‌استاد ولی، ص474)
(نهج البلاغه ترجمه روان‌با‌شرح واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص682)
«بخشنده باش ولى نه به حدّ اسراف و بيجا (كه افراط و تجاوز از حدّ باشد) و ميانه رو باش و سختگير مباش (كه آن تفريط و تقصير در حدّ باشد)».
(ترجمه‌وشرح‌نهج‌البلاغه، فيض‌الاسلام، ج6، ص1103)
شروح
(ترجمۀ توضیح نهج البلاغه، آیت الله سید محمد شیرازی، ج4، صص358و359)
(ترجمه‌شرح‌نهج‌البلاغه، ابن‌ميثم، ج5، ص440)
(جلوه‌تاريخ‌درشرح‌نهج‌البلاغه، ابن‌ابى‌الحديد، ج7، ص255)
واژه شناسی
واژه کاوی
تفاوت «تبذیر» و «اسراف»:
«تبذیر» بخشش مال در غیر حلال و غیرشایسته است؛ اما «اسراف» بخشش مال بیش از مقدار شایسته است.[12]
«مِقدار» اسم «قدر»؛[15] به معنای اندازه[16]یا آنچه به وسیله آن اندازه‌گیری می‌کنند.[17]
«تقدیر» در انسان بر دو صورت است:
1- تفکر در کاری بر اساس عقل و درک؛ که این گونه «تقدیر» پسندیده می‌باشد.
2- اندیشیدن بر اساس آرزو و شهوت که ناپسند است؛ مثل آيه: «فَكَّرَ وَ قَدَّرَ فَقُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَ؛ او انديشيد و طرحى افكند»[18].[19]
تفاوت «قدر» و «تقدیر»:
«تقدیر» در کارهای خدا و انسان‌ها، در اعمال پسندیده و ناپسند استفاده می‌شود؛ اما «قدر» تنها در فعل خدا و امور پسندیده به کار می‌رود.[20]
«رجلٌ مُقْتِرٌ» یعنی مردی که در خرج کردن سخت می‌گیرد؛ همان‌طور که قران کریم می‌فرمایند: «وَ كانَ الْإِنْسانُ قَتُوراً؛ و انسان همواره بخيل است[22]».[23]
تفاوت «قتر» و «إسراف» و «توسعة»:
«قتر» یعنی شخص در خرج کردن کاری سخت می‌گیرد که در مقابل «إسراف» و «توسعه» می‌باشد.
«اسراف» به معنای زیاده‌روی و خارج شدن از حد عقل و عرف است؛ و «توسعه» به معنای زیاد کردن چیزی یا عملی، بدون افتادن در سختی است.[24]
[1]- نهج البلاغه، ترجمۀ روان با شرح واژگان، ابالفضل بهرام پور، ص682.
[2]- نهج البلاغه، ترجمۀ روان با شرح واژگان، ابالفضل بهرام پور، ص682.
[3]- نهج البلاغه، ترجمۀ روان با شرح واژگان، ابالفضل بهرام پور، ص682.
[4]- ترجمۀ توضیح نهج البلاغه، آیت الله سید محمد شیرازی، ج4، ص358.
[5]- نهج البلاغه، ترجمۀ روان با شرح واژگان، ابالفضل بهرام پور، ص682.
[6]- ترجمۀ توضیح نهج البلاغه، آیت الله سید محمد شیرازی، ج4، ص358.
[7]- التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج1، ص238.
[8]- معجم المقاييس اللغه، ج1، ص 216.
[9]- مفردات ألفاظ القرآن، ص113.
[10]- اسرا، آیۀ 26و27.
[11]- التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج1، ص238.
[12]- مجمع البحرين، ج3، ص217.
[13]- معجم المقاييس اللغه، ج5 ، ص62.
[14]- تاج اللغه و صحاح العربیه، ج2، ص1155.
[15]- كتاب العين، ج5، ص112.
[16]- لسان العرب، ج5، ص79.
[17]- فرهنگ ابجدی، ص849.
[18]- مدثر، آیۀ18.
[19]- مفردات الفاظ قرآن، ص 659.
[20]- الفروق فی اللغه، ص185.
[21]- معجم المقاييس اللغة، ج5، ص55.
[22]- اسراء، آیۀ100.
[23]- مفردات ألفاظ القرآن، ص655.
[24]- التحقيق في كلمات القرآن الكريم، ج9، ص190.
اضف تعليق