حکمت پنجاه و یکم

«تا بخت با تو یار باشد، عیب تو، پنهان می‌ماند».

(نهج البلاغه، ترجمه فقیهی، ص664)

«عیب تو پوشیده است تا وقتی که بخت با تو یار باشد».

(نهج‌البلاغه، ترجمه حسین‌استاد ولی، ص478)

«تا دنیا با توست، عیوب تو از چشم ها پنهان است (اما همین که دنیا پشت کرد، عیب هایت رو شود)».

(نهج البلاغه ترجمه روان‌با‌شرح واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص687)

در باره كسيكه دنيا به او رو آورد:

«عيب تو (از ديده‌ها) پنهان است مادامى كه نصيب و بهره‌ات ترا نيك‌بخت دارد (دنيا با تو همراه باشد. و از اينرو زشتيهاى پادشاهان و بزرگان اگر چه بسيار باشد گفته نمى‌شود تا نابود شوند يا دنيا از آنها رو برگرداند)».

(ترجمه‌وشرح‌نهج‌البلاغه، فيض‌الاسلام، ج6،ص1111)

«عيب تو در نزد مردم تا زمانى پوشيده و پنهان است و آن را نمى‌دانند كه بهره و اقبال با تو يار باشد، اما اگر بخت، روى برتابد مردم عيوبِ تو را برشمرده، و زبانزد همه خواهى شد».

(ترجمۀ توضیح نهج البلاغه، آیت الله سید محمد شیرازی، ج4، ص367)

«عيب تو از ديد مردم پنهان است، تا وقتى كه نيك بختى يار تو است».

سعادة الجدّ، يعنى خوشبختى و فراهم آمدن اسباب مصلحت در باره انسان، و از جمله مصالح آدمى پوشيده ماندن عيبها و پستيهاى اوست، و دوام پوشيده ماندن آنها وابسته به دوام اسباب و وسايل مصلحت است.

(ترجمه‌شرح‌نهج‌البلاغه، ‌ابن‌ميثم، ج‌5، صص455و456)

«تا هنگامى كه بخت تو را يارى كند عيب تو پوشيده خواهد بود». در باره بخت و اقبال مردم بسيار سخن گفته‌اند و تا كنون در باره معنى آن تحقيق نشده است، يكى از مردم گفته است چون بخت روى آورد، ماكيان روى ميخ تخم مى‌نهند و چون بخت برگردد هاون سنگى در آفتاب مى‌تركد، و از سخن حكيمان است كه بخت سنگى را چنان در بر مى‌گيرد كه او را پروردگار مى‌خوانند.

ابو حيان مى‌گويد: كارهاى شگفت انگيزى كه از ابن جصاص سر زده و نشانه كودنى و نابخردى اوست، بسيار زياد است به گونه‌اى كه در آن باره كتابهايى تصنيف شده است. از جمله آنكه شنيد كسى غزل عاشقانه‌اى مى‌خواند كه در آن نام هند آمده بود، آن را كارى بسيار زشت دانست و گفت: خويشاوندان پيامبر را جز به نيكى ياد مكنيد. چيزهاى ظريف‌تر از اين هم از او نقل شده است، در عين حال بخت و سعادت او هم ضرب المثل بود و اموال او چنان بود كه براى قارون هم آن اندازه گرد نيامده بود.

ابو حيان مى‌گويد: مردم از اين موضوع شگفت مى‌كردند و چنان شده بود كه گروهى از كامل مردان بغداد مى‌گفتند: ابن جصاص دور انديش‌تر و عاقل‌تر مردم است، و همو بود كه توانست كدورت ميان معتضد و خمارويه بن احمد بن طولون را بر طرف سازد و عهده‌دار سفارت ميان آن دو گرديد و به طرز بسيار پسنديده‌اى توفيق يافت و از قطر الندى دختر خمارويه براى معتضد خواستگارى كرد و او را از مصر به بهترين ترتيب و صورت به بغداد گسيل كرد. ولى ابن جصاص تظاهر به نادانى و غفلت و بلاهت و كم عقلى مى‌كرد تا بدان وسيله اموال و نعمت خويش را پاسدارى كند و چشم تنگ نظران و رشك دشمنان را از خويش دفع كند.

ابو حيان مى‌گويد: به ابو غسان بصرى گفتم چنين گمان مى‌كنم كه آنچه كامل مردان بغداد مى‌گويند درست است زيرا معتضد عباسى با حزم و عقل و كمال و درست انديشى خود، در غير آن صورت او را براى سفارت و مذاكره در باره صلح‌انتخاب نمى‌كرد و معلوم است كه نسبت به كارهاى آينده او اعتماد داشته است و لا بد از گذشته او هم كارهاى بزرگ مشاهده شده است و گرنه مگر ممكن است كارى كه به تباهى كشيده و سخت دشوار شده است با فرستادن شخصى كودن و سفارت مردى بيخرد به اصلاح انجامد ابو غسان گفت: به هر حال بخت و اقبال، احوال نابخرد را دگرگون مى‌كند و عيب احمق را پوشيده مى‌دارد و از آبروى سفله و نادان دفاع مى‌كند.

به زبان او سخن درست و به فكر او رأى روشن القاء مى‌كند و كوشش او را نتيجه بخش قرار مى‌دهد و بخت و اقبال چنان است كه عاقلان را به استخدام در مى‌آورد و كسى كه نيكبخت است و اقبال يار اوست همه آراء و افكار عاقلان و دانشمندان را در بر آوردن مطالب خود به كار مى‌گيرد. ابن جصاص هم همان گونه بوده است كه گفته‌اند و حكايت شده است، ولى بخت و اقبال او حماقت و آثار نابخردى او را كفايت كرده است، و اگر بدانى كه چگونه خردمند بى اقبال گرفتار سختى و اشتباه و محروم بودن مى‌شود، خواهى دانست كه شخص نادان خوش اقبال به چيزهايى مى‌رسد كه عالم در پناه علم خود به آن نمى‌رسد.

ابو حيان مى‌گويد: به ابو غسان بصرى گفتم: اين بخت و اقبال چيست كه همه اين احكام بر آن وابسته است گفت: عبارتى كه بتوانم آن را بيان كنم ندارم ولى از راه اعتبار و تجربه و شنيدن از كوچك و بزرگ به آن علم كافى دارم، و به همين سبب از زنى از اعراب شنيده شد كه چون پسرك خويش را مى‌گرداند، برايش چنين سخن مى‌گفت: خداوند به تو بخت و اقبالى ارزانى فرمايد كه خردمندان در پناه آن خدمتكار تو باشند نه اينكه عقلى دهد كه بدان وسيله خدمتكار نيك بختان باشى.

(جلوه‌تاريخ‌درشرح‌نهج‌البلاغه، ‌ابن‌ابى‌الحديد، ج7، صص268و269)

«سعادة الجدّ» به معنای خوشبختى و سعادت دنیایی است نه رستگاری در آخرت.

بعضی افراد با دیدن جایگاه اقتصادی یا اجتماعی دیگری، کاستی­های او را نمی‌بینند حتی نقص­های او را نیکو می‌دانند؛ اما زمانی که دنیا از آن شخص روی برگرداند، نه تنها عیوب او را بازگو می‌کنند، بلکه گاهی عیوب دیگران را نیز به او منسوب می‌کنند. آگاهی از این نکته سبب می‌شود که به هنگام قرار گرفتن در موقعیت خوب، به مدح و ستایش دیگران غره نشویم.

ممکن است فردی از نظر ظاهری در رتبۀ اجتماعی پایینی باشد، اما از جایگاه بالایی نزد خدای متعال و اهل بیت (علیهم السلام) برخوردار باشد. در این مورد می‌توان به کربلایی کاظم ساروقی مثال زد که شغلش کشاورزی بود؛ اما به دلیل پاکی و پرداخت به موقع زکات، توفیق دیدار حضرت حجت (عجل الله فرجه) را یافت و به عنایت حضرت حافظ کل قرآن شد.

مادامی که به تو اقبال کرد[1]، موافقت کرد.[2]

حظ و بهره.[3]

در «سَتَرَ» شخص شیء[4] يا لغزش و خطای دیگران[5] را هر طور که شده[6] از نگاه دیگران دور می‌کند[7] و می‌پوشاند.[8]



تفاوت «ستر» و «غفران»:

«ستر» به معنای پوشاندن است؛ اما «غفران»، علاوه بر پوشاندن گناه مقتضی پاداش است.[9]

یکی از معانی «جَدُّ» بهره، سرنوشت[10]و سعادت دنیوي مي‌­باشد.[11]