«وَ إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ يُدْخِلُ بِصِدْقِ النِّيَّةِ وَ السَّرِيرَةِ الصَّالِحَةِ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ الْجَنَّةَ».
قال الرضي و أقول صدق (عليه‌السلام) إن المرض لا أجر فيه لأنه ليس من قبيل ما يستحق عليه العوض لأن العوض يستحق على ما كان في مقابلة فعل الله تعالى بالعبد من الآلام و الأمراض و ما يجري مجرى ذلك و الأجر و الثواب يستحقان على ما كان في مقابلة فعل العبد فبينهما فرق قد بينه (عليه‌السلام) كما يقتضيه علمه الثاقب و رأيه الصائب.
ترجمه‌ها
- ترجمه نهج البلاغه (فقیهی)
«همانا خداى سبحان، هر يک از بندگانش را که اراده کند، به واسطه درستى نيت و انديشه صالح و پسنديده‌اى که دارا بوده، به بهشت داخل مى‌کند».
شريف رضى مى گويد: من مى‌گويم که امام (عليه السلام) اين سخن را که همانا در برابر بيمارى مزدى قرار نمى‌گيرد درست و راست فرمود، زبرا بيمارى از نوع امورى است که عوض دارد (نه مزد) (و تفاوت ميان عوض و مزد اين است که) هنگامى استحقاق عوض پيدا مى شود که امورى از قبيل درد و بيمارى و اين گونه چيزها از جانب خداى تعالى بر بنده وارد گردد (که عوض آن فرود آمدن و کم شدن گناهان است).
اما براى مزد و ثواب در صورتى استحقاق پيدا مى شود که در مقابل کار و عمل بنده باشد (با زبان و دست و قدم) بناب راين ميان آن دو (عوض و مزد) فرق است.
که اميرالمومنين (عليه السلام) به همانگونه که علم نافذ و انديشه درست او اقتضا مى کرده، بيان فرموده است.
(نهج البلاغه، ترجمه فقیهی، صص662و663)
شريف رضى مى گويد: من مى‌گويم که امام (عليه السلام) اين سخن را که همانا در برابر بيمارى مزدى قرار نمى‌گيرد درست و راست فرمود، زبرا بيمارى از نوع امورى است که عوض دارد (نه مزد) (و تفاوت ميان عوض و مزد اين است که) هنگامى استحقاق عوض پيدا مى شود که امورى از قبيل درد و بيمارى و اين گونه چيزها از جانب خداى تعالى بر بنده وارد گردد (که عوض آن فرود آمدن و کم شدن گناهان است).
اما براى مزد و ثواب در صورتى استحقاق پيدا مى شود که در مقابل کار و عمل بنده باشد (با زبان و دست و قدم) بناب راين ميان آن دو (عوض و مزد) فرق است.
که اميرالمومنين (عليه السلام) به همانگونه که علم نافذ و انديشه درست او اقتضا مى کرده، بيان فرموده است.
(نهج البلاغه، ترجمه فقیهی، صص662و663)
- ترجمه نهج البلاغه (استاد ولی)
«و خدای سبحان هرکس از بندگان خود را که بخواهد به خاطر نیّت راستین و باطن پاک نیز به بهشت در می‌آورد».
مؤلف: آن حضرت درست فرموده است که در بیماری اجر و پاداشی نیست. زیرا بیماری از چیزهایی است که استحقاق عوض دارند نه اجر و مزد. زیرا استحقاق عوض در مقابل کاری است که خدا با بنده کرده مانند دردها و بیماری ها و امثال اینها، اما استحقاق اجر و مزد در مقابل کاری است که بنده صورت داده، و میان این دو فرقی است که آن حضرت طبق علم نافذ و نظر صائب خود بیان داشته است.
(نهج‌البلاغه، ترجمه حسین‌استاد ولی، ص476)
مؤلف: آن حضرت درست فرموده است که در بیماری اجر و پاداشی نیست. زیرا بیماری از چیزهایی است که استحقاق عوض دارند نه اجر و مزد. زیرا استحقاق عوض در مقابل کاری است که خدا با بنده کرده مانند دردها و بیماری ها و امثال اینها، اما استحقاق اجر و مزد در مقابل کاری است که بنده صورت داده، و میان این دو فرقی است که آن حضرت طبق علم نافذ و نظر صائب خود بیان داشته است.
(نهج‌البلاغه، ترجمه حسین‌استاد ولی، ص476)
- ترجمه نهج البلاغه (بهرام پور)
«و خدای سبحان به خاطر صدق نیّت و پاکی درون، هرکس از بندگانش را که بخواهد، وارد بهشت خواهد کرد».
شریف رضی (رحمه الله): (راست گفت امام (علیه السلام) که بیماری پاداشی ندارد، هرچند از اموری است که استحقاق عوض دارد نه اجر و مزد. عوض در مقابل بلا و گرفتاری است که از جانب خدا نسبت به بندة خود رسیده، اما اجر و پاداش برای اعمال است. پس بیان اجر و عوض متفاوت است که امام آن را با علم نافذ و رأی بلیغ خود بیان فرمود).
(نهج البلاغه ترجمه روان‌با‌شرح واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص685)
شریف رضی (رحمه الله): (راست گفت امام (علیه السلام) که بیماری پاداشی ندارد، هرچند از اموری است که استحقاق عوض دارد نه اجر و مزد. عوض در مقابل بلا و گرفتاری است که از جانب خدا نسبت به بندة خود رسیده، اما اجر و پاداش برای اعمال است. پس بیان اجر و عوض متفاوت است که امام آن را با علم نافذ و رأی بلیغ خود بیان فرمود).
(نهج البلاغه ترجمه روان‌با‌شرح واژگان، ابوالفضل بهرام پور، ص685)
- ترجمه نهج البلاغه (فیض الاسلام)
«و خداوند سبحان بسبب پاكى نيّت و شايستگى باطن هر كه را از بندگانش بخواهد ببهشت داخل مى‌گرداند». (پس اگر كسى در بيمارى شكيبا و داراى باطن نيكو و دل پاك باشد ممكن است خداوند بدون عمل دست و پا او را بيامرزد)
سيّد رضىّ (عليه الرّحمة) می فرمايد: مى‌گويم: امام (عليه السّلام) راست فرموده كه بيمارى را پاداشى نيست، زيرا بيمارى از قبيل چيزيست كه سزاوار عوض ميشود چون عوض در برابر فعل خداى تعالى از دردها و بيماريها و مانند آن به بنده است،
و مزد و پاداش در برابر فعل بنده مى‌باشد، پس بين عوض و پاداش امتيازى است كه امام (عليه السّلام) بمقتضى علم نافذ و رأى رساى خود بيان فرموده است.
(ترجمه‌وشرح‌نهج‌البلاغه، فيض‌الاسلام، ج6، ص1108)
سيّد رضىّ (عليه الرّحمة) می فرمايد: مى‌گويم: امام (عليه السّلام) راست فرموده كه بيمارى را پاداشى نيست، زيرا بيمارى از قبيل چيزيست كه سزاوار عوض ميشود چون عوض در برابر فعل خداى تعالى از دردها و بيماريها و مانند آن به بنده است،
و مزد و پاداش در برابر فعل بنده مى‌باشد، پس بين عوض و پاداش امتيازى است كه امام (عليه السّلام) بمقتضى علم نافذ و رأى رساى خود بيان فرموده است.
(ترجمه‌وشرح‌نهج‌البلاغه، فيض‌الاسلام، ج6، ص1108)
شروح
- ترجمه توضیح نهج البلاغه (آیت الله شیرازی)
«و خداى سبحان انسان‌هايى را كه با صدق نيّت كار شايسته انجام مى‌دهند نه از روى ريا و مانند آن، و قلب پاكى به دور از صفات رذيله دارند، وارد بهشت مى‌سازد».
اين كلام اخير امام (عليه‌السلام) گويا براى استدراك «إنما الأجر» است، تا هيچ‌كس گمان نكند كه پاداش مخصوص عمل جوارح است، بلكه عمل، اعم از قلبى و جوارحى است.
سيد رضى مى‌فرمايد: چه نيكو گفته است امام (عليه‌السلام) كه بيمارى به خودى خود پاداشى ندارد زيرا بيمارى از شمار چيزهايى است كه سزاوار عِوض هستند، چون عِوض در مقابل فعل خداى سبحان از دردها و بيمارى‌ها و مانند آن به بنده است و مزد و پاداش در برابر فعل بنده است. بنابراين ميان عوض و پاداش امتيازى و تفاوتى است كه امام (عليه‌السلام) به سبب علم نافذ و رأى رساى خود بيان فرموده است.
(ترجمه توضیح نهج البلاغه، آیت الله سید محمد شیرازی، ج4، صص36۳و36۴)
اين كلام اخير امام (عليه‌السلام) گويا براى استدراك «إنما الأجر» است، تا هيچ‌كس گمان نكند كه پاداش مخصوص عمل جوارح است، بلكه عمل، اعم از قلبى و جوارحى است.
سيد رضى مى‌فرمايد: چه نيكو گفته است امام (عليه‌السلام) كه بيمارى به خودى خود پاداشى ندارد زيرا بيمارى از شمار چيزهايى است كه سزاوار عِوض هستند، چون عِوض در مقابل فعل خداى سبحان از دردها و بيمارى‌ها و مانند آن به بنده است و مزد و پاداش در برابر فعل بنده است. بنابراين ميان عوض و پاداش امتيازى و تفاوتى است كه امام (عليه‌السلام) به سبب علم نافذ و رأى رساى خود بيان فرموده است.
(ترجمه توضیح نهج البلاغه، آیت الله سید محمد شیرازی، ج4، صص36۳و36۴)
- توضیح نهج البلاغه (ابن میثم)
«خداوند پاك (هر كه را از بندگانش بخواهد) به دليل شايستگى و پاكدلى وارد بهشت مى‌سازد».
سيد رضى (خدايش رحمت كند) مى‌گويد: مقصود امام (علیه السلام) اين است كه بيمارى خود پاداشى ندارد، زيرا بيمارى از قبيل چيزهايى است كه سزاوار عوض دادن است، از آن رو كه فعل خداى متعال از بيمارى و درد و نظير اينها نسبت به بنده عوض دارد، اما مزد و پاداش تنها در برابر كارى است كه بنده انجام مى‌دهد، بنا بر اين امام (علیه السلام) فرق بين عوض و پاداش را بر اساس علم فراوان و انديشه رساى خود بيان كرده است.
آن گاه امام (علیه السلام) با عبارت: انّ اللّه... بر اين نكته توجه داده است كه هرگاه بنده خدا (با صدق نيّت و با قلبى پاك) رنج بيمارى خود را به حساب خدا بگذارد، اين خود، زمينه رسيدن اجر و پاداش بر او شده و باعث ورود او به بهشت مى‌گردد. و از بين بردن ملكاتى كه با قصد قربت به خدا همراهند نيز وارد در اين قسمتند.
سخن سيد رضى (رحمة اللّه) به روش مذهب معتزله است.
(ترجمه‌شرح‌نهج‌البلاغه، ابن‌ميثم، ج5، صص447-449)
سيد رضى (خدايش رحمت كند) مى‌گويد: مقصود امام (علیه السلام) اين است كه بيمارى خود پاداشى ندارد، زيرا بيمارى از قبيل چيزهايى است كه سزاوار عوض دادن است، از آن رو كه فعل خداى متعال از بيمارى و درد و نظير اينها نسبت به بنده عوض دارد، اما مزد و پاداش تنها در برابر كارى است كه بنده انجام مى‌دهد، بنا بر اين امام (علیه السلام) فرق بين عوض و پاداش را بر اساس علم فراوان و انديشه رساى خود بيان كرده است.
آن گاه امام (علیه السلام) با عبارت: انّ اللّه... بر اين نكته توجه داده است كه هرگاه بنده خدا (با صدق نيّت و با قلبى پاك) رنج بيمارى خود را به حساب خدا بگذارد، اين خود، زمينه رسيدن اجر و پاداش بر او شده و باعث ورود او به بهشت مى‌گردد. و از بين بردن ملكاتى كه با قصد قربت به خدا همراهند نيز وارد در اين قسمتند.
سخن سيد رضى (رحمة اللّه) به روش مذهب معتزله است.
(ترجمه‌شرح‌نهج‌البلاغه، ابن‌ميثم، ج5، صص447-449)
- توضیح نهج البلاغه (ابن ابی الحدید)
«و همانا كه خداوند سبحان به سبب نيت راست و نهاد پسنديده، هر كس از بندگان خود را كه بخواهد به بهشت در مى‌آورد».
(جلوه‌تاريخ‌درشرح‌نهج‌البلاغه، ابن‌ابى‌الحديد، ج7، ص263)
(جلوه‌تاريخ‌درشرح‌نهج‌البلاغه، ابن‌ابى‌الحديد، ج7، ص263)
- شرح سلونی
امیرالمؤمنین (علیه السلام) می‌فرمایند: «إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ يُدْخِلُ بِصِدْقِ النِّيَّةِ وَ السَّرِيرَةِ الصَّالِحَةِ مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ الْجَنَّة؛ خداى سبحان به خاطر نيّت راست، و درون پاك، هر كس از بندگانش را كه بخواهد وارد بهشت خواهد كرد».
انسان‌ها همواره در تلاش برای رسیدن به بالاترین درجۀ معنویت و تقرب به خدای متعال هستند. در این مسیر، عوامل متعددی نقش دارد، اما بدون شک، نیت خالص و باطن پاک از جایگاهی ویژه برخوردار است. «نیّت» به معنای اراده قلبی است که باید برای رضایت پروردگار باشد. نیت، نه تنها به اعمال معنا و ارزش می‌بخشد، بلکه حتی بدون تحقق عمل نیز موجب دریافت ثواب و رحمت الهی می‌شود.
نیت خالص، حتی از خود عمل نیز ارزشمندتر است، زیرا انسان قادر است که نیت انجام بسیاری از کارهای نیک را در ذهن داشته باشد، حتی اگر فرصت یا توان انجام آن‌ها را نیابد. به عنوان مثال، فردی ممکن است نیت کمک به نیازمندان را داشته باشد اما به دلیل محدودیت‌های مالی، قادر به انجام آن نباشد. در این صورت، خدای متعال به دلیل نیت پاک او، پاداش این عمل را به او عطا خواهد کرد.
نیت خالص، عملی است که تنها برای رضایت خدای متعال انجام می‌شود و هیچ‌گونه انگیزه مادی یا شهرت‌طلبی در آن وجود ندارد. لطف خدای متعال بر این قرار گرفته که برای نیت خیر بنده‌اش، حتی اگر به عمل نرسد، پاداش در نظر می‌گیرد، همانگونه که رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به اباذر فرمودند:«یا أباذَر! لِیَکُن لَکَ فی کُلِّ شَیءٍ نِیَّهٌ صالِحَهٌ، حَتّی فی النَّومِ و الأکل؛[6] ای ابوذر! باید در هر کاری نیت صالح داشته باشی حتی در خوابیدن و خوردن». بنابراین اگر انسان در هر کاری نیت خیر داشته باشد و همواره در تهذیب نیت و باطن خود بکوشد، به آرامش درونی و رضایت الهی دست می‌یابد.
راه‌های تقویت نیّت خالص:
1. تفکر و محاسبه نفس: هر شب موقع خواب زمانی را برای بررسی نیت‌ها و اعمال خود اختصاص دهید.
2. اخلاص در عبادات: عبادات خود را فقط برای رضای خدا و اهل‌بیت (علیه‌السلام) انجام دهید و از انتظار تحسین دیگران دوری کنید. به عنوان مثال، نماز را به این نیت بخوانید که خدای متعال از شما راضی باشد، نه اینکه دیگران شما را فردی متدین بدانند.
3. تمرکز بر ارزش‌های معنوی: با تقویت ایمان، انگیزه‌های مادی را کاهش دهید و نیت خود را الهی‌تر سازید.
4. توکل به خدای متعال: اعتماد به خدا شما را از نیاز به تأیید دیگران بی‌نیاز می‌کند و نیت شما خالص‌تر خواهد شد. به جای تکیه بر توانایی‌های خود، به خدای متعال توکل کنید و از او یاری بخواهید.
5. ارتباط با افراد صالح: حضور در جمع افراد با ایمان و پاک‌نیت، الهام‌بخش و تأثیرگذار خواهد بود.
6. دعا و استغفار: از خدا بخواهید نیت‌های شما را خالص کند.
7. یادآوری زودگذری دنیا: توجه به طبیعت گذرا بودن دنیا، انسان را به تزکیه نیت‌ها و اهدافش ترغیب می‌کند.
خدای متعال، بر اساس نیت خالصانه و قلب پاک، بندگانش را به رحمت و بهشت خود وارد می‌کند. در نگاه الهی، بیش از ظاهر اعمال، درون افراد و نیت‌های صادقانه آنان اهمیت دارد. بنابراین، تقویت نیّت راست و خالص یکی از عوامل اصلی نزدیکی به خدای متعال و رسیدن به رضای الهی است.
نیت‌های راست و سرشت‌های پاک، عامل اصلی نزدیکی به خدا و راهیابی به بهشت هستند همان‌طور که رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند:«أَنَّ بِالنِّيَّاتِ خُلِّدَ أَهْلُ اَلْجَنَّةِ فِي اَلْجَنَّةِ وَ أَهْلُ اَلنَّارِ فِي اَلنَّارِ؛[7] اهل بهشت به دلیل نیت‌هایشان در بهشت جاودانه می‌شوند و اهل دوزخ نیز به دلیل نیت‌هایشان در آتش ماندگار می‌گردند».
از خدا می‌خواهیم به برکت دعای امام سجاد (علیه‌السلام) نیت‌های ما را پاک گرداند: «اللَّهُمَّ وَفِّرْ بِلُطْفِکَ نِیَّتِی وَ صَحِّحْ بِمَا عِنْدَکَ یَقِینِی، وَ اسْتَصْلِحْ بِقُدْرَتِکَ مَا فَسَدَ مِنِّی؛[8] خدایا به لطفت، نیت مرا سرشار کن و به آنچه نزد تو است، یقین مرا درست فرما و آنچه از من فاسد شده است را به قدرت خود اصلاح کن».
انسان‌ها همواره در تلاش برای رسیدن به بالاترین درجۀ معنویت و تقرب به خدای متعال هستند. در این مسیر، عوامل متعددی نقش دارد، اما بدون شک، نیت خالص و باطن پاک از جایگاهی ویژه برخوردار است. «نیّت» به معنای اراده قلبی است که باید برای رضایت پروردگار باشد. نیت، نه تنها به اعمال معنا و ارزش می‌بخشد، بلکه حتی بدون تحقق عمل نیز موجب دریافت ثواب و رحمت الهی می‌شود.
نیت خالص، حتی از خود عمل نیز ارزشمندتر است، زیرا انسان قادر است که نیت انجام بسیاری از کارهای نیک را در ذهن داشته باشد، حتی اگر فرصت یا توان انجام آن‌ها را نیابد. به عنوان مثال، فردی ممکن است نیت کمک به نیازمندان را داشته باشد اما به دلیل محدودیت‌های مالی، قادر به انجام آن نباشد. در این صورت، خدای متعال به دلیل نیت پاک او، پاداش این عمل را به او عطا خواهد کرد.
نیت خالص، عملی است که تنها برای رضایت خدای متعال انجام می‌شود و هیچ‌گونه انگیزه مادی یا شهرت‌طلبی در آن وجود ندارد. لطف خدای متعال بر این قرار گرفته که برای نیت خیر بنده‌اش، حتی اگر به عمل نرسد، پاداش در نظر می‌گیرد، همانگونه که رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) به اباذر فرمودند:«یا أباذَر! لِیَکُن لَکَ فی کُلِّ شَیءٍ نِیَّهٌ صالِحَهٌ، حَتّی فی النَّومِ و الأکل؛[6] ای ابوذر! باید در هر کاری نیت صالح داشته باشی حتی در خوابیدن و خوردن». بنابراین اگر انسان در هر کاری نیت خیر داشته باشد و همواره در تهذیب نیت و باطن خود بکوشد، به آرامش درونی و رضایت الهی دست می‌یابد.
راه‌های تقویت نیّت خالص:
1. تفکر و محاسبه نفس: هر شب موقع خواب زمانی را برای بررسی نیت‌ها و اعمال خود اختصاص دهید.
2. اخلاص در عبادات: عبادات خود را فقط برای رضای خدا و اهل‌بیت (علیه‌السلام) انجام دهید و از انتظار تحسین دیگران دوری کنید. به عنوان مثال، نماز را به این نیت بخوانید که خدای متعال از شما راضی باشد، نه اینکه دیگران شما را فردی متدین بدانند.
3. تمرکز بر ارزش‌های معنوی: با تقویت ایمان، انگیزه‌های مادی را کاهش دهید و نیت خود را الهی‌تر سازید.
4. توکل به خدای متعال: اعتماد به خدا شما را از نیاز به تأیید دیگران بی‌نیاز می‌کند و نیت شما خالص‌تر خواهد شد. به جای تکیه بر توانایی‌های خود، به خدای متعال توکل کنید و از او یاری بخواهید.
5. ارتباط با افراد صالح: حضور در جمع افراد با ایمان و پاک‌نیت، الهام‌بخش و تأثیرگذار خواهد بود.
6. دعا و استغفار: از خدا بخواهید نیت‌های شما را خالص کند.
7. یادآوری زودگذری دنیا: توجه به طبیعت گذرا بودن دنیا، انسان را به تزکیه نیت‌ها و اهدافش ترغیب می‌کند.
خدای متعال، بر اساس نیت خالصانه و قلب پاک، بندگانش را به رحمت و بهشت خود وارد می‌کند. در نگاه الهی، بیش از ظاهر اعمال، درون افراد و نیت‌های صادقانه آنان اهمیت دارد. بنابراین، تقویت نیّت راست و خالص یکی از عوامل اصلی نزدیکی به خدای متعال و رسیدن به رضای الهی است.
نیت‌های راست و سرشت‌های پاک، عامل اصلی نزدیکی به خدا و راهیابی به بهشت هستند همان‌طور که رسول الله (صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمودند:«أَنَّ بِالنِّيَّاتِ خُلِّدَ أَهْلُ اَلْجَنَّةِ فِي اَلْجَنَّةِ وَ أَهْلُ اَلنَّارِ فِي اَلنَّارِ؛[7] اهل بهشت به دلیل نیت‌هایشان در بهشت جاودانه می‌شوند و اهل دوزخ نیز به دلیل نیت‌هایشان در آتش ماندگار می‌گردند».
از خدا می‌خواهیم به برکت دعای امام سجاد (علیه‌السلام) نیت‌های ما را پاک گرداند: «اللَّهُمَّ وَفِّرْ بِلُطْفِکَ نِیَّتِی وَ صَحِّحْ بِمَا عِنْدَکَ یَقِینِی، وَ اسْتَصْلِحْ بِقُدْرَتِکَ مَا فَسَدَ مِنِّی؛[8] خدایا به لطفت، نیت مرا سرشار کن و به آنچه نزد تو است، یقین مرا درست فرما و آنچه از من فاسد شده است را به قدرت خود اصلاح کن».
واژه شناسی
- السَّرِيرَةِ
راز پنهانى.[1]
- النِّيَّة
خواستۀ دل.[2]
واژه کاوی
- النِّيَّةِ(نوی)
«نوی» به معنای قصد به سوی چیزی[3][H1] برای اقدام و عمل به آن است. همچنین به معنای تصمیم قلبی و درونی برای انجام کاری است که با فاصلۀ زمانی کوتاه یا بلند از آن عمل رخ می‌دهد.[4][H2]
تفاوت «عزم» و«نیت»:[H3]
«نیت» اراده‌ای است که پیش از انجام عمل شکل می‌گیرد اما «عزم»، به معنای تصمیم قطعی برای انجام کار مورد نظر است. پس از «عزم» دیگر نیازی به فکر کردن درباره اقدام یا صرف‌نظر از عمل نیست، اما پس از «نیت» ممکن است هنوز دربارۀ اجرا یا عدم اجرای آن تردید وجود داشته باشد.[5]
تفاوت «عزم» و«نیت»:[H3]
«نیت» اراده‌ای است که پیش از انجام عمل شکل می‌گیرد اما «عزم»، به معنای تصمیم قطعی برای انجام کار مورد نظر است. پس از «عزم» دیگر نیازی به فکر کردن درباره اقدام یا صرف‌نظر از عمل نیست، اما پس از «نیت» ممکن است هنوز دربارۀ اجرا یا عدم اجرای آن تردید وجود داشته باشد.[5]
اضف تعليق