نویسنده
اثر محمدحسن آل‌یاسین
چکیده
کتاب «نهج‌البلاغه از کیست؟» اثری پژوهشی است که با رویکردی مستند و انتقادی به یکی از مهم‌ترین پرسش‌های تاریخ اندیشه اسلامی می‌پردازد: انتساب نهج‌البلاغه به امیرالمؤمنین(علیه السلام). نویسنده ابتدا فضای فکری و رسانه‌ای طرح این شبهه را توضیح می‌دهد و تاکید می‌کند که اهمیت این پرسش صرفاً ادبی نیست، بلکه ریشه در هویت دینی و فکری مسلمانان دارد. او اشاره می‌کند که از دیرباز، تلاش‌هایی برای زیر سوال بردن اصالت نهج‌البلاغه و نسبت آن با امیرالمؤمنین(علیه السلام) در مجامع مختلف مطرح شده است.
در مقدمه آمده است که شبهات و پرسش‌ها طی سالیان در میان نشریات و محققان عرب و غیرعرب، بارها تکرار شده و حتی برخی نویسندگان معاصر نیز با تکیه بر نادیده‌گرفتن منابع معتبر، انتساب این اثر را محل تردید دانسته‌اند. مولف با ذکر نمونه‌هایی از این مقالات و جریان‌ها توضیح می‌دهد که شکل‌گیری این پرسش، گاهی ناشی از بی‌اطلاعی و گاهی تحت تاثیر فضای سیاسی و فکری دوره‌های مختلف بوده است.
او بیان می‌کند که نهج‌البلاغه نه تنها یک مجموعه خطبه و نامه و کلمات قصار با بیانی بی‌نظیر از نظر بلاغت و عمق محتوایی است، بلکه منعکس‌کننده دوران پرتلاطم تاریخ اسلام نیز هست. نویسنده با مراجعه به منابع کهن و آثار مکتوب قبل از سید رضی، استدلال می‌کند بخش قابل توجهی از متون نهج‌البلاغه در قرون پیشین نیز ذکر شده و حتی شماری از علمای اهل سنت نیز صحت انتساب آن به امیرالمؤمنین(علیه السلام) را تایید کرده‌اند.
کتاب تاکید دارد آن‌چه سید رضی انجام داد، جمع‌آوری بیانات پراکنده امیرالمؤمنین(علیه السلام) از متون و منابع مختلف بود، نه خلق یا دستکاری متن‌ها. تفاوت در سبک یا چینش برخی بخش‌ها، نه نشانه جعل که حاصل شرایط تاریخی، تفاوت مخاطبان و موضوعات گوناگون است. نویسنده با نقد علمی شبهات رایج، به ویژه ادعاهای مربوط به حضور مفاهیم فلسفی یا برخی جملات خاص که اصالت را نشانه می‌گیرند، اثبات می‌کند این ویژگی‌ها در ادبیات آن دوره رایج بوده و الزاما نشانه غیر اصیل بودن نیست.
در بخش دیگری از کتاب، مولف به شخصیت علمی سید رضی و روش و دقت او در انتخاب و نقل روایات می‌پردازد تا اعتماد خواننده را به اعتبار نهج‌البلاغه جلب کند. همچنین مطرح می‌کند که عیار ادبی و معرفتی این اثر، فراتر از آن است که ساخته فردی دیگر باشد و نشان‌دهنده روح و اندیشه یگانه امیرالمؤمنین(علیه السلام) است. در پایان نتیجه می‌گیرد که نهج‌البلاغه به لحاظ سندیت تاریخی و محتوای بی‌همتا، بازتاب صادق شخصیت و مقام علمی و معنوی امیرالمؤمنین(علیه السلام) است و انتساب آن نه تنها قطعی، بلکه پشتوانه عقلی و منطقی دارد.
اضف تعليق