نویسنده
جمعی از نویسندگان
چکیده
عهدنامه مالک اشتر از مهم‌ترین آثار به جا مانده از امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) است که به صورت نامه‌ای جامع خطاب به مالک اشتر، فرماندار جدید مصر، نگاشته شده است. این نامه نه تنها دستورالعملی حکومتی، بلکه منشور اخلاقی و راهنمای مدیریت اسلامی به شمار می‌رود که در آن، اصول بنیادینی چون عدالت، انسان‌دوستی، مراقبه نفس، رعایت حقوق مردم و مسئولیت‌پذیری حاکمان بیان شده است.
در آغاز، امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) بر اهمیت خویشتن‌شناسی و مبارزه با هوای نفس تأکید می‌کند و مالک را به تقوا و دوری از خودبینی، غفلت و استبداد فرا می‌خواند. هدف اصلی زمامداری از نظر حضرت، خدمت به مردم و رضایت خدای متعال است، نه کسب قدرت و ثروت شخصی. وی مالک را توصیه می‌کند پیش از هر تصمیم، جایگاه خود نزد خدای متعال را به یاد آورد و بداند که حکومت فرصتی برای اصلاح و انجام وظیفه است، نه جایی برای خودکامگی.
در ادامه، امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) بر لزوم رعایت عدالت، انصاف و مهر نسبت به همه گروه‌های اجتماعی، از جمله طبقات محروم، ضعفا، و حتی مخالفان دین بَرن تأکید دارد. حضرت فرمان می‌دهد که حقوق مردم را بدون تبعیض برشمار و هیچ‌گاه خویشان و نزدیکان خود را بر دیگران مقدم مدار. در مواجهه با مظلومان، سفارش ویژه به احقاق حق آن‌ها می‌کند و هشدار می‌دهد که دعای مظلوم از درگاه خدای متعال رد نمی‌شود.
یکی از مهم‌ترین تاکیدات نامه، مراقبت از نفس حاکم است تا به غرور، زیاده‌خواهی یا قرار گرفتن در دام مشاوران چاپلوس آلوده نشود. امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) مالک را به انتخاب مشاوران صالح و پرهیز از خودرأیی و تکیه بر نظر فردی توصیه می‌کند. همچنین سفارش می‌نماید همواره خیرخواه و مشورت‌پذیر باشد و درباره کارها تصمیم عاقلانه بگیرد.
از دیگر نکات اصلی نامه، توجه به اقشار مختلف جامعه، به ویژه طبقه فرودست و نیازمندان است. حضرت می‌گوید حکمران باید همواره نیازهای این طبقات را بشناسد و برای تأمین حقوق و رفع مشکلات‌شان، سیاستی عادلانه اتخاذ کند؛ زیرا بقای حکومت و رضایت خدای متعال در گرو توجه به این گروه‌هاست.
امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) همچنین درباره جمع‌آوری مالیات، سیاست‌گذاری اقتصادی، تعامل با نیروهای نظامی، رعایت انصاف در محاکمات و پاکداری مالی تاکید دارد و حاکم را از ظلم، خیانت مالی و جانبداری برحذر می‌دارد.
در پایان نامه، امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) مجدداً مالک را به یادآوری مرگ، زودگذر بودن قدرت، و محاسبه دقیق روز قیامت فرا می‌خواند و توصیه می‌کند هرگز منصب و موقعیت سیاسی را موجب غرور و غفلت نکند. نگاه حضرت به حکومت کاملاً اخلاقی و الهی است؛ به گونه‌ای که هر کس خود را در محضر خدای متعال بداند و جز خدمت به خلق، انگیزه‌ای نداشته باشد.
در مجموع، عهدنامه مالک اشتر الگویی جامع برای مدیریت دینی، عادلانه، مردمی و پاسخگو ارائه می‌دهد و درس‌های آن فراتر از زمان و مکان، به عنوان میراثی گرانقدر برای همه پژوهشگران علوم انسانی، سیاسی و اجتماعی باقی مانده است.
هشتگ
#نهج_البلاغه #عهدنامه_مالک_اشتر #امیرالمؤمنین_علیه‌السلام #حکومت_اسلامی #عدالت_اجتماعی #اخلاق_مدیریت #سلوک_معنوی #تقوا #علم_دینی #سیاست_اسلامی #حقوق_مردم #رهبری_الهی #جامعه_اسلامی #مدیریت_عادلانه #شرح_علمی #تفسیر_نامه_۵۳
اضف تعليق