نویسنده
کمال‌الدین میثم بن علی بن میثم بحرانی
چکیده
کتاب «شرح نهج‌البلاغه» نوشته کمال‌الدین میثم بن علی بن میثم بحرانی، یکی از آثار برجسته در حوزه شرح و تفسیر سخنان امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) به شمار می‌آید که با هدف عمیق ساختن فهم مطالب نهج‌البلاغه تألیف شده است. مؤلف، با بهره‌گیری از روش عقلانی و نقلی، در جای‌جای شرح خود به تحلیل دقیق واژه‌ها، ساختار بلاغی و بیان مقاصد امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) می‌پردازد و تلاش دارد پرده از لایه‌های معنایی عبارات بردارد.
در این شرح، ابتدا به بیان فضای صدور و زمینه تاریخی خطبه‌ها و نامه‌ها توجه می‌شود تا مخاطب بتواند سخنان امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) را در بستر واقعی خود درک کند. سپس توضیح واژگان و عبارات دشوار و بحث پیرامون مضمون و پیام هر بخش ارائه می‌شود. ابن میثم رویکردی جامع در تبیین مسائل توحیدی، صفات الهی و مفاهیم بنیادین همچون عدل، قضا و قدر، نبوت و امامت دارد و از بیان استدلال‌های کلامی و فلسفی برای اثبات باورهای شیعی فروگذار نمی‌کند.
در شرح خطبه‌ها، هنگامی که امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) به آفرینش جهان، صفات خدای متعال یا عظمت آفرینش اشاره می‌نماید، ابن میثم کوشش می‌کند با تحلیل مفهومی و تطبیق با آیات قرآن، کلام را شرح دهد. او در مواجهه با موضوعاتی مانند آزادی اراده انسان، سرنوشت و اختیار، بحث‌های دقیق بین جبر و اختیار را مطرح و نظر مختار شیعه را با شواهدی عقلانی و نقلی استدلال می‌کند.
در شرح مسائل اخلاقی و تربیتی، مؤلف با حساسیت خاصی بر رشد معنوی، تهذیب نفس و اهتمام به تقوا تأکید می‌نماید. آموزه‌هایی چون زهد، پرهیز از دنیاطلبی، بردباری، صبر و اهمیت علم و حکمت، طبق فرمایش امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) واکاوی می‌شود و زمینه‌ای برای تربیت اخلاقی جامعه ارائه می‌دهد.
در حیطه اجتماعی و سیاسی، شرح نامه‌ها و عهدنامه‌ها چون عهدنامه معروف مالک اشتر، با هدف بیان اصول مدیریت اسلامی، عدالت، حقوق مردم و وظایف حاکمان تدوین می‌شود. ابن میثم این بخش‌ها را براساس مقتضیات زمان و نیازهای جامعه تدوین و رهنمودهای عملی برای تأمین عدالت و کرامت انسانی از زبان امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) توصیف می‌کند و نشان می‌دهد کلام آن حضرت تا چه اندازه با واقعیات جامعه ارتباط دارد.
شرح ابن میثم همچنین به اختلاف‌نظرهای مفسران و متکلمان پیش از خود اشاره دارد و پس از طرح دیدگاه‌ها، نظر برگزیده را بر پایه دلایل عقلی و نقلی توضیح می‌دهد. در سراسر کتاب، تأکید ویژه‌ای بر انسجام اندیشه، عقلانیت و اعتدال به چشم می‌خورد و زبان اثر، اگرچه علمی و دقیق است، در عین حال روان و قابل فهم تدوین شده تا خواننده احساس دوری از متن اصلی امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) نداشته باشد.
در مجموع، «شرح نهج‌البلاغه» ابن میثم بحرانی کتابی است که لایه‌های گوهرین کلام امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) را با رویکردی پژوهشی، عقلانی و در عین حال معنوی می‌گشاید و الگوی روشنی از دین‌ورزی مبتنی بر عقل و نقل، اخلاق علوی، و نظریه اجتماعی و سیاسی شیعه را فرا روی محققان قرار می‌دهد. این اثر پیوندی میان تفسیر متون دینی و تأمل فلسفی برقرار می‌کند و راه‌گشای فهم عمیق‌تر و علمی‌تر نهج‌البلاغه و آموزه‌های امیرالمؤمنین(علیه‌السلام) است.
هشتگ
#شرح_نهج_البلاغه #ابن_میثم_بحرانی #امیرالمؤمنین_علیه‌السلام #معارف_علوی #کلام_شیعه #توحید #عدل #حکمت #اخلاق_اسلامی #مدیریت_اسلامی #اجتماع_اسلامی #تفسیر_متون_دینی #تقوا #علم_دینی #تربیت_معنوی #عدالت_اجتماعی #سلوک_علوی #تاریخ_اسلام #نامه_های_علوی #خطبه_های_علوی
اضف تعليق