نامه بیست وپنجم فراز پنجم

ترجمه‌ها

شروح

واژه شناسی

واژه کاوی

نکته‌ها و پیام‌ها

1_ حریم خصوصی حق طبیعی و مسلم فرد است که توجه به آن به عنوان یکی از اساسی‌ترین مصادیق حقوق بشر، از توجه، شأن و منزلت انسانی و ارزش‌های مبتنی بر آزادی نشأت گرفته است.[20] (فَلَا تَدْخُلْهَا إِلَّا بِإِذْنِهِ)

2_ حفظ حریم خصوصی در اسلام:

حریم در فقه به معنای منع است؛ یعنی چیزی که نزدیک شدن به آن برای غیر صاحبش ممنوع است.[21] شریعت اسلام حفظ حریم خصوصی اشخاص را نه تنها وظیفۀ فردی همۀ انسان‌ها بلکه مسئولیتی اجتماعی و تکلیف حکومت و دولت اسلامی می‌داند و هرگونه تجاوز و مداخلۀ نامشروع در حریم خصوصی افراد (اعم از اینکه توسط اشخاص دیگر و یا کارگزاران حکومتی صورت پذیرد) را گناه و حرام می‌داند و همگان را به رعایت این حریم مقدس و پرهیز از نقض و تجاوز به آن دعوت می‌کند.[22]

منزل و ممتلکات[23] اشخاص از مصادیق بارز و مهم حریم خصوصی آن‌ها است و ورود بدون اجازه به آن، نقض حریم خلوت صاحب آن و تجاوز به حق مسلم او محسوب می‌شود. (فَلَا تَدْخُلْهَا إِلَّا بِإِذْنِهِ)

3_ در آیات قرآن کریم و سنت نبوی و جانشینان صالح پس از ایشان، آداب مشخصی برای ورود به منزل و حریم اشخاص در نظر گرفته شده است و مسلمانان به رعایت این آداب مکلف گردیده‌اند:

1. استیناس: ورود به محل سکونت دیگران مستلزم آن است که شخص ابتدا خود را به اهل منزل معرفی کند. قرآن کریم می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَتُسَلِّمُوا عَلَى أَهْلِهَا؛ اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، به خانه‌هايى كه خانه‌هاى شما نيست داخل مشويد تا اجازه بگيريد و بر اهل آن سلام گوييد».[24][25]

2. استیذان: ادب اسلامی به مسلمان می‌آموزد هنگام ورود به حریم خصوصی شخصی از مسکن و ممتلکاتش حتی آغل حیواناتش حتماً از او کسب اجازه کند. (فَلَا تَدْخُلْهَا إِلَّا بِإِذْنِهِ)

4_ توجه به حق مالکیت در اسلام:

امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) امر می‌فرمایند که پیش از اینکه صاحب شتران و چهارپایان اجازه دهد، وارد مکان نگهداری حیوانات او نشو؛ زیرا بیشتر حیوانات از آن او است (یعنی در ملکیت او است) و فقط بخشی از آن‌ها زکات است (و از اموال حکومت اسلامی می‌باشد) که باید به تو تحویل دهد. (فَلَا تَدْخُلْهَا إِلَّا بِإِذْنِهِ فَإِنَّ أَكْثَرَهَا لَهُ)

5_ انواع إذن:

إذن بر دو قسم است:

1. صریح: إذن «صريح» موافقت روشن و كامل با امري است. مثل اين كه پدري به خواستگار دخترش جواب موافق دهد و در مراسم نامزدي، عقد و ازدواج او هم حاضر شود و اسناد مربوط به ازدواج را امضاء كند.

2. ضمنی: إذن «ضمني» موافقت غيرروشن يا عدم مخالفت در امري است به نحوي كه بتوان از آن رضايت شخصي را استنباط كرد. مثل اين كه مال كسي را به طور فضولی[26] بفروشند و پول آن را گرفته به او بدهند و او پول را بگيرد و حرفي نزند. اين را شاهد حال گويند.

إذن ضمني ممكن است به صورت إذن فحوا باشد و آن عبارت است از اين كه در موردي بتوان به طريقي رضايت كسي را استنباط كرد. مثل اين كه شخصي دوستي را به منزل خود ميهمان كند. مي‌توان گفت كه با وضو گرفتن او و نماز گزاردنش در آن منزل و يا مطالعۀ كتاب‌هاي او هم راضي است. إذن فحوا دلالت التزامي كلام است.[27]

عموماً اذن، شامل اذن فحوى مي‌شود؛ زيرا اذن فحوى به‌معنی این است که اطمينان باشد مالک راضي به تصرف در مالش است. (فَلَا تَدْخُلْهَا إِلَّا بِإِذْنِهِ)





راهکارهایی از نهج البلاغه برای بهبود زندگی اجتماعی:
ضرورت آموزش آداب اجتماعی به فرزندان و کارگزاران:

شایسته است که جزئیات آداب به فرزندان و کارگزاران آموزش داده شود؛ مثلاً آداب ورود به املاک دیگران.